Hàng trăm triệu người đã chết trong 10 đại dịch của lịch sử nhân loại

Trước khi có vi rút corona chủng mới, lịch sử nhân loại đã chứng kiến 10 đại dịch khủng khiếp làmchết hàng trăm triệu người. Theo đánh giá, nó làmthay đổi tiến trình lịch sử loài người...

Dịch hạch là bệnh gây chết nhiều nhất trong lịch sử nhân loại - cướp đi sinh mạng của hàng chục triệu người trên thế giới. Khoảng 1/3 dân số châu Âu đã bị xóa sổ vào thế kỷ 14, bệnh dịch hạch còn được gọi là “Cái chết Đen” vì nó tạo thành các đốm đen trên da. “Cái chết đen”, gây ra sự tàn phá lớn trên khắp châu Âu từ năm 1347 - 1351, ước tính đã làm 75 triệu -100 triệu người chết. Dịch bắt đầu ở Tây Nam Á và đến châu Âu vào cuối những năm 1340. Ba thế kỷ sau đó, giữa 1647 và 1652, bệnh dịch hạch lây lan vào Tây Ban Nha. Khoảng 76.000 người đã chết trong trận Đại dịch hạch ở Seville, chiếm khoảng 1/4 dân số của thành phố Andalucia vào thời điểm đó. Đại dịch hạch ở London, kéo dài từ năm 1665-1666, đã làm chết 20% dân số của thành phố này, tức khoảng 68.596 người.

Bệnh dịch hạch là doYersinia pestisgây ra, một bệnh do vi khuẩn lây truyền từ bọ chét trên chuột, làm chết từ 100 đến 200 người mỗi năm. Triệu chứng của bệnh rất đa dạng, từ mụn nhọt mọc ở nách đến những cục to ở bẹn, chảy mủ và chảy máu khi vỡ ra. Bệnh nhân cũng có thể bị viêm phổi, sốt, nôn ra máu và xuất hiện các đốm đen rải rác trên cơ thể.

2.Sốt xuất huyết do vi rút (viral hemorrhagic fevers–VHFs)

Tương tự như bệnh do vi rút Ebola hoặc vi rút Dengue gây ra, sốt xuất huyết do vi rút (VHF) dễ lây lan và gây chết người. Các đợt dịch VHF ở Mexico từ năm 1545 - 1548 đã làm chết khoảng 5 triệu - 15 triệu người, khiến nó trở thành dịch bệnh tồi tệ nhất trong lịch sử đất nước này. Biểu hiện bệnh là sốt cao và chảy máu, căn bệnh bí ẩn được người bản địa Aztec gọi là “cocoliztli”, hay Đại dịch bệnh. “Cocoliztli ” biến nước tiểu thành màu xanh lá cây và đen, thay đổi màu mắt thành màu vàng sẫm và khiến lưỡi khô và đen. Người bị nhiễm bệnh dễ dẫn đến mê sảng và lên cơn co giật.Xuất hiện các cục cứng đau sau tai kèm theo đau ngực, bụng, run dữ dội và kiết lỵ

3.Dịch tả

Dịch tả bùng phát ở châu Á và châu Âu vào năm 1817-1824, đã làm chết khoảng 1.500 người từ năm 1899 -1923. Các trận dịch tả lớn nhất là ở Nhật Bản vào năm 1817, ở Moscow vào năm 1826 và Berlin, Paris và London vào năm 1831. Bệnh tả do vi khuẩnVibrio cholerae, khởi phát là nhiễm trùng đường ruột. Bệnh này lây truyền khi sử dụng thức ăn hoặc nước uống bị ô nhiễm bởi phân trong nước thải. Bệnh tả gây tiêu chảy nghiêm trọng, mất nước và có thể gây tử vong trong vài giờ nếu không được điều trị. Hiện nay, bệnh tả vẫn còn ảnh hưởng đến rất nhiều người, theo báo cáo của WHO mỗi năm có từ 1,3 triệu đến 4 triệu người.

4.Bệnh đậu mùa

Bệnh đậu mùa là bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng, thường gặp ở mọi giới và mọi độ tuổi, biểu hiện bệnh là có những mụn mủ lớn chứa đầy dịch ở trên mặt và khắp cơ thể, để lại sẹo. Đây là nguyên nhân gây tử vong phổ biến nhất trong lịch sử, gây chết khoảng 30% số người nhiễm bệnh. Bệnh này lây lan giữa người với người hoặc thông qua đồ vật bị nhiễm, thường gặp ở trẻ em. Ca bệnh đậu mùa cuối cùng được chẩn đoán vào tháng 10/1977 và WHO tuyên bố xóa sổ bệnh này trên toàn cầu vào năm 1980.

5.Dịch sốt phát ban

Đã có nhiều vụ dịch sốt phát ban trong lịch sử, nhưng có lẽ đợt dịch đáng chú ý nhất là vào năm 1848 đã giết chết hơn 20.000 người, chủ yếu là những người nhập cư Ireland chạy sang Canada. Các triệu chứng của bệnh là sốt dữ dội, xuất hiện nốt đỏ trên cánh tay, lưng và ngực, mê sảng và vết loét hoại tử.

Trong Thế chiến thứ nhất, căn bệnh này đã lan tràn trong các đội quân của Mặt trận phía Đông, ước tính khoảng 150.000 người chết chỉ riêng ở Nam Tư.Khoảng 3 triệu người chết vì sốt phát ban trong Nội chiến Nga, đợt cao điểm của dịch bệnh trên lãnh thổ Liên Xô vào năm 1922 với 25 triệu đến 30 triệu trường hợp được báo cáo .

6.Cúm Tây Ban Nha

Cúm Tây Ban Nha hay bệnh cúm do một phân nhóm vi rút H1N1 gây ra vào năm 1918-1920. Dịch cúm Tây Ban Nha được xem là tồi tệ nhất trong lịch sử hiện đại, đã làm chết khoảng 50 triệu -100 triệu người chỉ trong 18 tháng. Ước tính khoảng 500 triệu người đã bị nhiễm vi rút, và sự lây lan của nó ngày càng trầm trọng hơn do chiến tranh đang diễn ra. Không giống như các loại vi rút cúm khác chủ yếu lây nhiễm cho người già và trẻ em, đại dịch cúm Tây Ban Nha tấn công người trẻ và những người không có vấn đề về hệ miễn dịch. Triệu chứng bệnh bao gồm ớn lạnh, mệt mỏi, buồn nôn, hắt hơi, thở khò khè và ho. Sau khi sốt và tiêu chảy, phổi của người bệnh chứa đầy dịch, khiến da của họ chuyển sang màu xanh.

7.Dịch bệnh HIV-AIDS

Vi rút HIV (Human immunodeficiency virus) gây ra một loạt các tình trạng suy giảm miễn dịch ở người, dẫn đến hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải (AIDS). Khoảng 35 triệu người đã chết vì AIDS hoặc các bệnh liên quan đến HIV kể từ năm 1981, trong đó có 940.000 người vào năm 2017. Trên thế giới, có khoảng 36,9 triệu người dương tính với HIV vào năm 2014.

Một báo cáo trích dẫn của Nghiên cứu Gánh nặng Bệnh tật Toàn cầu 2015 (GBD 2015) được công bố trên tạp chí The Lancet ước tính rằng số người nhiễm HIV đạt đến đỉnh điểm vào năm 1997 với 3,3 triệu bệnh nhân. Theo báo cáo của WHO, Nam Phi có số người nhiễm HIV lớn nhất thế giới với hơn 7 triệu người.

HIV phá hủy một loại tế bào bạch cầu đóng vai trò chính trong hệ thống miễn dịch của cơ thể. Vi rút dần dần làm suy yếu khả năng phòng thủ tự nhiên, gây ra các dấu hiệu và triệu chứng xảy ra theo thời gian. HIV có thể lây truyền qua quan hệ tình dục không được bảo vệ, sử dụng ma túy qua đường tĩnh mạch và sử dụng chung kim tiêm, truyền máu từ người bị nhiễm bệnh, từ mẹ sang con khi mang thai, sinh nở hoặc cho con bú sau khi sinh.

8.Dịch SARS-CoV

Hội chứng hô hấp cấp tính nghiêm trọng (SARS) khiến châu Á và Canada rơi vào hỗn loạn trong giai đoạn 2002-2003. Nguyên nhân là do coronavirus SARS-CoV có khả năng lây nhiễm cao, bệnh này nhanh chóng lây lan sang 37 quốc gia trên toàn cầu trong vòng vài tuần. Các triệu chứng của SARS bao gồm sốt, ớn lạnh và đau nhức cơ thể và thường tiến triển thành viêm phổi. Dịch SARS bắt đầu ở Hồng Kông từ 11/2002 đến 7/2003 đã gần như trở thành đại dịch sau khi cướp đi sinh mạng của 922 người, với 8.422 trường hợp mắc. WHO công bố tỷ lệ tử vong là 10,9%. SARS đã được kiểm soát vào năm 2003, và không có trường hợp SARS nào được báo cáo kể từ năm 2004.

9.Cúm lợn

Cúm lợn đã làm chết khoảng 2 triệu người từ 1957 - 1958, khoảng 1 triệu người chết trong các dịch cúm ở Nga và Hồng Kông trong các năm 1889-1890 và 1968-1969. Đại dịch cúm lợn năm 2009 có khoảng 284.500 người chết. Bệnh cúm lợn do vi rút cúm H1N1 gây ra, bệnh nhân nhiễm bệnh đầu tiên ở miền trung Mexico vào 3/2009. Cũng giống như các loại cúm khác, bệnh biểu hiện dưới dạng sốt, ớn lạnh, đau người, ho, đau họng, sổ mũi hoặc nghẹt mũi và chảy nước mắt, đỏ mắt.

10.Dịch Ebola

Dịch Ebola bùng phát ở Tây Phi từ năm 2013 - 2016 đã khiến hơn 11.300 người chết. Dịch Ebola ở Tây Phi bùng phát đầu tiên ở Guinea vào tháng 12 /2013, và lây lan sang các nước khác như Liberia và Sierra Leona với 28.616 người mắc. Đợt dịch này kết thúc vào tháng 6 /2016, được ghi nhận là đợt dịch có số người nhiễm và số người chết nhiều nhất trong lịch sử.

Vi rút Ebola được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1976 và có nguồn gốc từ loài dơi rừng. Nó không phải là một loại vi rút trong không khí nhưng lây truyền qua máu, chất nôn, tiêu chảy và các chất dịch cơ thể khác. Các triệu chứng bệnh thường xuất hiện từ 2 đến 21 ngày sau khi mắc bệnh và việc khỏi bệnh phụ thuộc rất nhiều vào phản ứng miễn dịch của bệnh nhân.

NGỌC TRÂM